“Văn hóa đọc”, đó là một khái niệm có vẻ nhhư tời thượng, khi người ta muốn nói đến việc công chúng đọc cái gì, đọc ra sao, đọc như thế nào, xu hướng đọc…
Để có được những “bồ chữ” cỡ như Lê Văn Siêu, Cao Bá Quát, Nguyễn Khuyến… nếu không đọc và học, làm sao có? Một vị giáo sư nổi tiếng trên bất kỳ lĩnh vực nào, nếu muốn tiếp xúc được với nhiều tầng lớp công chúng, vị đó phải có tầm văn hóa.
Bác sĩ Nguyễn Khắc Viện, thực ra chỉ là một vị bác sĩ, nhưng ông nổi tiếng như là một nhà hoạt động văn hóa. Giáo sư Hoàng Tụy, một nhà toán học nổi tiếng thế giới, nhưng ông cũng là một nhà giáo dục có tầm chiến lược… Những dẫn chứng như vậy còn rất nhiều. Để có được tầm văn hóa ấy, vấn đề đơn giản nhưng không phải ai cũng có thể làm được: Đọc và học.
Văn hóa đọc?
Trong cuộc hội thảo “Đọc: Thói quen hay văn hóa?” được tổ chức vào ngày 13-5-2008, ông Antonio Berebguer, Bí thư thứ nhất phái đoàn châu Âu tại VN, có phát biểu đáng suy nghĩ: “Giữa căn phòng trong ngôi nhà tôi ở Tây Ban Nha là một kệ sách lớn. Còn trong hầu hết những ngôi nhà ở VN, trung tâm căn phòng là chiếc tivi màn ảnh phẳng to đùng!”.
Hình như ông Berebguer nói đúng thực tại của chúng ta. Hẳn bạn cũng thấy hình ảnh những du khách nước ngoài trên các chuyến tàu xuyên Việt, hoặc tại nhà chờ ở các sân bay, nếu không ngủ, trên tay họ luôn luôn có cuốn sách và họ đọc không ngơi nghỉ. Còn những hành khách VN? Họ ngủ, hoặc trò chuyện, hoặc ngồi đăm chiêu suy tư, ngó ngu ngơ ra cửa sổ con tàu. Trong những quán ăn ở TPHCM, Hà Nội, chắc chắn bạn thường bắt gặp hình ảnh những du khách nước ngoài ôm sách vừa đọc vừa ăn…
Hình ảnh những ông, bà Tây ôm sách đọc cũng dễ dàng nhận thấy ở trên những ga metro, trên những chuyến tàu tốc hành ở châu Âu và cả ở Nhật Bản. Nếu so sánh những hình ảnh ấy với thói quen của người Việt chúng ta, hình như chúng ta chưa có văn hóa đọc!?
Nhu cầu của mỗi cá nhân.- Mỗi cá nhân có những nhu cầu riêng, phù hợp với công việc, sở thích, cá tính.
Cho nên, cũng không thể nói người Việt không có văn hóa đọc. Nhiều người có nhu cầu đọc như thở và ăn uống mỗi ngày. Nhưng cũng có nhiều người không có nhu cầu đọc, trong nhà họ bạn không thể tìm thấy một cuốn sách hoặc tờ báo nào. Đó là thực tế.
Trong cuộc sống của con người, ngoài nhu cầu thỏa mãn về vật chất, còn có nhu cầu thỏa mãn về tinh thần. Nhu cầu thỏa mãn về vật chất luôn luôn có hạn, còn nhu cầu thỏa mãn về tinh thần gần như vô tận, bởi kiến thức, văn minh, văn hóa của nhân loại là vô tận.
Điều gì ẩn chứa trong từng cuốn sách mà hấp dẫn bạn đọc trẻ này đến vậy? Ảnh: P. Quyên
|
Chúng tôi đã từng biết những người già khi về hưu suốt ngày ôm sách, hỏi họ vì sao lại mê sách khi về già, câu trả lời đơn giản: Khi còn đi làm, không có thời gian đọc, chỉ đọc những vấn đề về chuyên môn, còn bây giờ đọc những sách triết học, văn học… thấy hiểu biết của mình còn khiêm tốn quá, và cảm thấy cái gì cũng muốn đọc… Câu hỏi rất dễ thương khi bạn còn nhỏ đã biết, nay hình như được lặp lại trong tâm thức bạn: “Điều gì ẩn chứa trong từng cuốn sách mà hấp dẫn ta đến vậy?”…
Đó là thực tế của cuộc sống. Nhưng đọc cũng phải biết cách đọc. Ông trùm máy tính Bill Gates có nói: “Đọc sách cũng là một kỹ năng”. Đã là “kỹ năng” thì phải biết rèn luyện để tạo nên kỹ năng đó. Muốn có kỹ năng, trước hết phải tập thói quen đọc. Có thói quen rồi, mới rèn luyện kỹ năng, tiếp đến mới tìm phương pháp đọc. Tùy theo mục đích đọc, người đọc có những phương pháp đọc khác nhau.
Nguyễn Hiến Lê, một học giả nổi tiếng để lại cho cuộc đời nhiều tác phẩm hữu ích, thực ra ông không học nhiều ở trường lớp, mà chủ yếu là tự học. Gương tự học của Nguyễn Hiến Lê rất đáng nể, ông có thói quen đọc một vấn đề nào đó đều đọc rất kỹ, ghi chép tỉ mỉ, cẩn trọng, điều gì chưa hiểu, ông ghi ra để tìm cách hiểu cho được. Và một phương pháp khó có thể học được ở Nguyễn Hiến Lê là đọc lĩnh vực nào đó, để tự học tốt nhất, ông viết sách về vấn đề đó! Đó là cách đọc của một học giả đáng kính.
Chúng ta đang đọc gì?
Những người băn khoăn cho rằng văn hóa đọc của ta đang xuống cấp. Họ có cái lý của họ, khi khảo sát số liệu thống kê sau của Cục Xuất bản: Một người VN đọc được 2,9 và 7,07 tờ báo/năm. Các loại sách được đọc nhiều nhất gồm: truyện tranh 60%, truyện ngắn 50%, truyện dịch 35%, tiểu thuyết 30%… Thống kê đó cho thấy, truyện tranh được nhiều người đọc nhất và tất nhiên phần lớn độc giả là trẻ em.
Các nhà nghiên cứu cần quan tâm đến số liệu này để xây dựng nền tảng văn hóa đọc cho các em ngay từ nhỏ, nhưng rất tiếc, thị trường truyện tranh hàng ngoại đang lấn át hàng nội. Đó cũng là vấn đề đang được đặt ra cho công tác xuất bản.
Văn hóa đọc không bao giờ chết, bởi con người luôn khát khao văn hóa, kiến thức. Nhìn vào doanh thu từ bán sách ở nước ta mỗi năm hơn 1.000 tỉ đồng, cho thấy sức đọc của người Việt là có. Ngay ở Hội sách TPHCM lần 5 vừa qua, có đến hơn nửa triệu người tham gia, với doanh thu hơn 15 tỉ đồng, cho thấy văn hóa đọc có sức sống riêng của nó.
Thời đại đa truyền thông như hiện nay, có người lo ngại internet chi phối văn hóa đọc, nhưng theo chúng tôi đó là sự chi phối tích cực. Đọc trên mạng hay đọc sách đều như nhau. Sách trên mạng ngày càng phong phú, đa dạng nhưng bạn đọc cũng dễ lạc lối. Điều đó là đương nhiên, vì trên mạng không gian như vô tận, khó kiểm soát chất lượng.
Vấn đề còn lại của chúng ta là làm sao xây dựng cho được một văn hóa đọc lành mạnh. Vấn đề này có thể từ nhà trường, gia đình và cả xã hội. Việc lựa chọn những tác phẩm hay, xuất sắc của nhân loại để xuất bản là vấn đề then chốt, để định hướng văn hóa đọc cho công chúng. Và trên hết, mỗi cá nhân phải hiểu rằng nhu cầu đọc – một nhu cầu tinh thần, sẽ góp phần xây dựng nên tính cách, nhân phẩm và cả tương lai của chính bạn.
Hi V,
Giang thay la thoi quen doc tang len theo su tang truong cua doi song kinh te. Van de chi la dinh huong cho bon tre con doc cai gi thoi. Bai nay nghe hoi bi quan 🙂
Hi Giang,
Bài này Hương V thấy là khá lạc quan đấy chứ. Tác giả khẳng định “Văn hóa đọc không bao giờ chết, bởi con người luôn khát khao văn hóa, kiến thức.” Nhưng có một điều mà Hương V thấy bi quan, chính là trong khoảng 20 người xung quanh Hương V, thì chắc chỉ có 1 hoặc 2 người là Hương V thấy có một thói quen đọc sách. Họ cho rằng đọc sách là một quá trình học tập và gây mệt mỏi chứ không phải là một hoạt động để thư giãn đầu óc.
Đời sống càng tăng trưởng, người ta càng dễ dàng tìm đến những thú giải trí có tính công nghệ cao, như thiết bị cầm tay, hoặc games, v.v. Cha mẹ thời bây giờ rất khó định hướng cho trẻ đọc sách, vì chính cha mẹ cũng có đọc mấy đâu.
Nói chung là Hương V thấy bi quan đấy. 🙂
Hi V,
Giang noi bi quan o day la khi thay may ong y so sanh cai su doc sach cua dan minh voi dan Tay y. Khong the trong cho so dong nguoi dan doc sach voi cai bung doi duoc. :). Theo Giang, nhu cau doc sach se tang len trong dai han (di kem voi su tang truong cua kinh te), mac du luon co nhieu tro giai tri khac thu hut nguoi dan.
Con vu huong dan cho bon tre con doc sach. Neu bo me khong huong dan duoc, thi nho ong hang xom huong dan vay. 🙂
Giang mến,
Mới đi Đà Nẵng một tuần về, thành ra giờ mới viết trả lời.
Không hiểu Giang còn thấy đất nước mình nghèo như thế nào, và tỉ lệ người nghèo là bao nhiêu phần trăm, chứ theo Hương V thấy, dân SG có nhiều người giàu kinh khủng, xe hơi mua toàn nhập nguyên chiếc, mắc gấp mấy lần giá trị cùng sản phẩm đó mua ở nước ngoài; đi ăn nhà hàng cũng nhiều, thường xuyên mua và đổi điện thoại đời mới. Nói chung, tuy giá một quyển sách ở VN, so sánh theo tỉ lệ mức lương, thì vẫn cao hơn giá sách ở nước ngoài thật, nhưng đó lại đâu phải là lý do chính khiến người VN mình ít đọc sách! Theo mình, vấn đề này (thanh niên ít đọc sách) hiện nay đang trở nên khá trầm trọng, nhưng cũng không thể trách họ, vì chính Hương V là người thường xuyên đọc sách, mà đôi khi còn cảm thấy lúng túng khi chọn mua sách, vì cũng không tin tưởng được sự công tâm (và trình độ chọn lọc) của các nhà xuất bản. Đôi khi mua quyển sách hơn 100 ngàn (cũng bấm bụng mà mua đấy chứ), của nhà xuất bản tốt hẳn hoi, người dịch cũng có tiếng tăm, nhưng về đọc thì thấy vớ vẩn vô cùng. Nếu thanh niên mình, những người cũng yêu quý đọc sách, và đang xây dựng cho mình một gu đọc sách riêng, mà vớ phải những quyển sách như trên, thì đúng là rất nản, và dần dà, sẽ mất lòng tin vào việc đọc sách, trong khi những thú giải trí khác rõ ràng là dễ tiếp thu và có tính thư giãn cao hơn hẳn.
Không biết Giang nghĩ sao?
Hi V,
Thuc ra Giang khong co quan diem ro rang chac chac ve van de hoc sach cua dan minh bay gio. Do do, Giang cung khong biet duoc la neu so sanh voi 10 nam truoc thi dan minh bay gio doc sach nhieu hon hay it di va loai sach nao la loai sach duoc doc nhieu nhat. Nhung co 1 thuc te rat ro rang la viec giao duc va tuyen truyen cho viec doc sach noi rieng, va ve my hoc noi chung, cho gioi tre bay gio la rat yeu. Tuy nhien cung khong the phu nhan duoc la hien nay viec tiep can voi cac nguon sach trong va ngoai nuoc la rat de dang va co qua nhieu su lua chon ve sach cho nguoi doc (mac du chat luong thi nhieu luc cung hoi cu chuoi va la cai 🙂 ).
Ve quan diem ca nhan, Giang luon coi viec doc sach la 1 nhu cau het suc rieng tu va can duoc ton trong. Ve quan diem quan ly xa hoi, Giang nghi viec dinh huong va giao duc cho gioi tre ve thoi quen doc sach can phai duoc thuc hien 1 cach khoa hoc va can trong (nhung cac bac quan ly co bao gio hoi dan minh dau, nen la minh danh chi tu enjoy cai thoi quen doc sach cua minh thoi vay).
Tren day la may suy nghi (khong duoc lien mach lam) cua Giang. V nghi sao?
Da Nang la thanh pho Giang thich nhat day ma lau roi khong duoc ghe qua.
Hoang Giang
Những suy nghĩ của Giang rất lý thú, và Hương V hoàn toàn đồng ý. Luôn tiện, không biết Giang có quyển sách, hay tác giả nào đặc biệt cảm thấy thích thú để giới thiệu cho Hương V cùng đọc không?
Hello V,
Neu noi thich thi Giang thich nhieu lam, Giang la 1 noi lau ma. :).
Tuy nhien de dac biet thich de gioi thieu voi V thi ve van hoc Giang gioi thieu Haruki Mukarami (trong do dac biet la cuon Rung Nauy);
Ve sach khoa hoc danh cho gioi khong chuyen thi may quyen cua giao su Trinh Xuan Thuan (dac biet la cuon Nguon goc anh sang va cac quan niem sieu hinh ve anh sang, Giang ko nho chinh xac ten cua quyen nay nhung dai khai la the);
Ve tho ca thi van nen doc lai cua Nguyen Binh va Xuan Dieu. Doc them 1 it cua Helena Potsvatopska cung hay hay;
Ve truyen tranh thi tuyet doi nen doc Doremon va Sieu quay Tepi.
Thoi gian khoang gan 2 nam gan day, Haruki Mukarami ma dac biet la Rung Nauy la tac gia va tac pham Giang thay an tuong nhat.
Hi vong V se thay thu vi.
Hoang Giang
Thật thú vị, vì những tác giả và tác phẩm Giang đề cập, đều là những tác giả và tác phẩm mình yêu thích. Mình có tất cả sách (được dịch qua tiếng Việt) của Murakami. Mình có 2 quyển của ông Trịnh Xuân Thuận (“Giai điệu bí ẩn”, và “Nguồn gốc”). Mình không hay đọc thơ, nhưng đại loại là thích thơ của Đỗ Trung Quân và Xuân Quỳnh. Mình cũng rất thích thơ của các tác giả Nga. Mình cũng đã đọc rất nhiều truyện Doremon, và ngày xưa đã đọc Siêu quậy Tép pi.
Thật ngẫu nhiên, và cũng cảm thấy rất thú vị. Sau này nếu có tác giả hoặc tác phẩm nào gây được ấn tượng cho Giang, thì cũng giới thiệu cho mình đọc với nhé.
Hi V,
Dung la thu vi that. Thoi gian nay thi Giang khong co nhieu co hoi de doc them cac tac pham moi vi trinh do tieng Anh chua sieu den muc doc duoc nguyen ban tieng Anh ma ben nay lai khong ban sach tieng Kinh nha minh.
Danh phai doi sau khi hoc xong ve vay 🙂
Cheers,